Nhờ công nghệ, ôtô ngày nay có thể biết cân nặng tài xế, thậm chí đã tăng bao nhiêu kg, và cả thông tin tài chính cá nhân.
Xe hơi sản xuất ngày nay có thể được ví như điện thoại di động gắn bánh xe. Với các tài xế, điều đó đồng nghĩa với những tính năng mới như phanh tự động, dẫn đường, thông tin giải trí. Nhưng so với tất cả những gì chúng ta có được từ những chiếc xe có kết nối, thì các hãng còn nhận về nhiều hơn thế: họ liên tục thu thập dữ liệu từ những chiếc xe, theo The New York Times.
Với những hệ thống điện tử hiện đại, xe hơi ngày nay có thể "hiểu" về tài xế nhiều hơn cả người thân.
Ôtô thường trang bị hệ thống telematics - sự kết hợp của nhiều thiết bị, hệ thống điện tử giúp kết nối chiếc xe với mạng lưới thông tin. Xe hơi hiện đại có thể thu thập tới 25 GB dữ liệu mỗi giờ, công ty tư vấn quản lý toàn cầu McKinsey (Mỹ) ước tính. Ngoài những dữ liệu như hiệu suất và bảo dưỡng là rất nhiều thứ khác.
Xe hơi không chỉ biết ai đó cân nặng bao nhiêu, mà có thể biết họ đã tăng bao nhiêu kg. Những chiếc xe cũng biết tài xế thường lái ở tốc độ bao nhiêu, nơi sinh sống, có bao nhiêu đứa con, thậm chí cả thông tin tài chính cá nhân. Kết nối một chiếc điện thoại với ôtô, đồng nghĩa việc chiếc xe sẽ biết bạn gọi cho ai hay nhắn tin cho ai.
Nhưng ai là người sở hữu, cũng như kiểm soát những dữ liệu này? Và các hãng ôtô đang làm gì với chúng?
Các tài xế thường bỏ qua, hoặc vô tình nhường quyền sở hữu dữ liệu theo một điều khoản được in chữ nhỏ chìm nghỉm trong vô số con chữ của đống giấy tờ hợp đồng mua hoặc thuê xe. Việc này không giống với lúc mua một chiếc điện thoại di động. Sự khác biệt ở chỗ, phần lớn khách hàng không có ý tưởng gì về việc thu thập dữ liệu từ xe hơi.
Chúng ta biết rằng Nest hay Alexa thu thập dữ liệu trên điện thoại thông minh, và chúng ta phải chấp nhận một hợp đồng ngầm: trao đổi thông tin cá nhân vì sự tiện lợi. Với xe hơi, chúng ta không nghĩ tới khả năng đó.
Việc các hãng xe làm gì với dữ liệu thu được hiện vẫn chưa rõ ràng. Chúng ta biết là họ sử dụng để nâng cấp hiệu suất và độ an toàn. Chúng ta cũng biết họ có khả năng bán chúng cho bên thứ ba. Giám đốc điều hành của Ford, Jim Hackett, từng phát biểu chi tiết về kế hoạch của hãng nhằm thu lợi từ dữ liệu xe hơi.
Những tranh cãi về quyền riêng tư thường tập trung vào những công ty như Facebook. Nhưng xe hơi có kết nối ngày nay - và những mẫu xe tự lái trong tương lai - cho thấy làm cách nào để cơ hội kinh doanh trong việc thu thập dữ liệu cá nhân lại trở nên vô hạn như thế. Chính dữ liệu về vị trí cho phép các công ty gửi quảng cáo tới bạn dựa trên nơi bạn sống, nơi bạn làm việc hay thường xuyên đi du lịch. Dữ liệu thu được từ công nghệ điều khiển bằng giọng nói cũng có thể rất hữu dụng với các nhà quảng cáo.
Dữ liệu từ thói quen lái xe, như tốc độ, lực phanh cho tới việc có thắt dây an toàn hay không, đều có thể trở nên giá trị với các hãng bảo hiểm. Bạn có thể hoặc không chọn chia sẻ dữ liệu của mình với những dịch vụ dạng này. Nhưng trong khi bạn có thể tắt định vị trên điện thoại, thì tính năng này không có trên xe hơi.
Các hãng xe sử dụng dữ liệu nhằm cảnh báo chúng ta khi có thứ gì cần sửa chữa, hoặc khi chiếc xe cần được đưa đi bảo dưỡng. Thứ mà họ không nói, là bằng việc kiểm soát dữ liệu của người sở hữu chiếc xe, họ có thể hạn chế nơi chúng ta có thể sửa chữa hoặc làm bảo dưỡng. Trong gần một thế kỷ qua, người sở hữu ôtô có thể đưa xe đến bất cứ cửa hàng nào họ muốn và tin tưởng. Nhưng điều này có thể sẽ thay đổi.
Chỉ từ một vị trí được xác định, rất nhiều điều về tài xế được tiết lộ. Và dữ liệu thu thập được trở nên hữu dụng với rất nhiều người.
Vì sự phức tạp của xe hơi và những thứ liên quan tới internet ngày càng tăng, dữ liệu rất quan trọng trong việc sửa chữa và làm dịch vụ. Khi các hãng kiểm soát dữ liệu, họ có thể chọn trung tâm dịch vụ nào sẽ nhận được thông tin của khách hàng. Họ cũng có thể chia sẻ dữ liệu của khách hàng với các đại lý thuộc thương hiệu hơn là các cửa hàng sửa chữa độc lập do các yếu tố chi phí và sự tiện lợi.
Sự lo lắng về dữ liệu cơ bản tập trung vào thứ sẽ xảy ra khi thông tin được chia sẻ với những người mà chúng ta không muốn cho họ biết. Nhưng nếu thông tin được giấu kín khỏi những người như thế, điều gì sẽ xảy ra?
Hãy tưởng tượng bạn đến gặp một chuyên gia y tế và biết rằng ông ấy không thể truy cập vào hệ thống dữ liệu về sức khỏe của bạn, hoặc bạn hẹn một nhà tư vấn tài chính nhưng người này không thể xem tài khoản của bạn trừ khi bạn trả một khoản phí nào đó. Nguy cơ rất đáng lo ngại và rất dễ hình dung việc các hãng ôtô sẽ tính phí với các cửa hàng độc lập khi cần truy cập dữ liệu dịch vụ của chiếc xe. Khoản phí này sẽ dẫn tới việc chủ sở hữu xe phải trả nhiều hơn mỗi khi cần sửa chữa chỉ để các kỹ thuật viên có được dữ liệu cần thiết.
Ở Mỹ hiện có hơn 180.000 cửa hàng sửa chữa độc lập, phần lớn đều có mọi công cụ cần thiết để làm việc với những chiếc xe phức tạp và được kết nối. Phần lớn các kỹ thuật viên ngày nay cũng được huấn luyện để có thể thực hiện bất cứ việc sửa chữa, nâng cấp nào đó liên quan tới điện tử. Nhưng nếu không thể truy cập dữ liệu xe, họ sẽ làm việc như người bị bịt mắt do không thể nhìn thấy thông tin cần thiết.
Giải pháp rất đơn giản. Người duy nhất có thể kiểm soát dữ liệu xe hơi là chủ nhân chiếc xe. Người này có thể nhận biết việc dữ liệu được chiếc xe chuyển đi, sẽ kiểm soát và xác định ai được biết những dữ liệu này.
Khảo sát của Công ty Nghiên cứu thị trường Ipsos thực hiện trong 2018 cho thấy, 71% người tiêu dùng cho rằng các chủ sở hữu ôtô có thể truy cập trực tiếp vào dữ liệu chiếc xe. Nhưng không phải. Gần 90% người tiêu dùng tin rằng các chủ sở hữu nên kiểm soát việc ai có thể xem được dữ liệu từ chiếc xe của họ. Nhưng cũng không phải.
Việc số hóa của ngành công nghiệp ôtô là điều tốt. Ngày nay, xe hơi có kết nối là nền móng cho những loại xe tự lái và có thể tự giao tiếp với nhau, cũng như việc kết nối xe hơi với cơ sở hạ tầng cũng giúp giao thông trở nên an toàn hơn. Nhưng không giống Alexa và Nest, người tiêu dùng không biết mức độ mà dữ liệu trên xe của họ được thu thập và quá trình diễn ra thế nào.